Yerel Yönetimlerin Toplumsal Cinsiyet Eşitliği Karnesine Bakmak:

“İzleme.org”

Şenay YILMAZ

İzlemek kelimesinin Türk Dil Kurumu sözlüğüne göre dokuz farklı anlamı vardır. En yaygın kullanımı ise “Birinin veya bir şeyin arkasından gitmek, takip etmek”, “Bir olayın gelişimini gözden geçirmek” olarak karşımıza çıkmaktadır.

“İzlemek” denildiğinde insan aklına binlerce şey gelebilir, kelime anlamı itibariyle belki aklımıza en son gelecek şey bir yerel yönetimin izlenmesi de olabilir. Hepimizin bildiği gibi Türkiye’de yerel yönetimlerde şeffaflık yaklaşımı vatandaşın katılımını teşvik ederek demokratik süreçlere katkı sağlamaktadır. Tam da bu nedenle yerel yönetimlerde şeffaf bir hizmet sunumu için hizmetin “izlenebilir” olması da gerekmektedir. İzlenebilen, yaptığını ve yapamadığını izlenir kılan şeffaf bir yönetim, yerel hizmetlerin daha etkili bir şekilde sunulmasına, geliştirilmesine ve yeni ortaklıklar kurulmasına olanak tanır. Bu nedenle belediyeler de izlenebilir.

Belediyeler izlenebilir olma hedefini son yıllarda hem kurumsal web sayfalarında hem de sosyal medya hesaplarında hayata geçirdiler. Böylece faaliyetlerini görünür kılıp, vatandaşın izlemesine olanak tanıdılar. Özellikle sosyal medya hesaplarından ve diğer platformlardan canlı yayınlar ile meclis oturumlarını, ihalelerini yayınlayan pek çok belediye’ye rastlamak mümkün artık. 2019 yerel seçimlerinden sonra Ankara’da başlayan ve diğer belediyelere örnek olan bu izlenen belediye anlayışının hızla yayıldığı da görülmektedir.

Tam da bu nedenle yazımızda bu izleme halinin profesyonel sunumundan yani izleme.org’dan bahsetmek istiyorum. Türkiye’de 2021–2022 yıllarında gerçekleştirilen Yerel Eşitlik Eylem Planlarını Dijital İzleme Platformu Projesi, Türkiye’de 10 Belediyenin “Yerel Eşitlik Eylem Planları”nı aynı anda izlenebilmesine imkan tanıyan bir çalışmadır.

Cinsiyet Eşitliğini İzleme Derneği (CEİD) tarafından desteklenen Yerel Eşitlik Eylem Planlarını Dijital İzleme Platformu Projesi kocaman bir izleme sitesini hayatımıza kattı. İnsanca Yaşam ve Demokratik Toplum Derneği’nin (İYADER) başvuru sahibi olduğu, “Yerel Eşitlik Eylem Planlarını Dijital İzleme Platformu” projesi, 15 ay boyunca, faaliyetlerini Ankara, Bursa, İstanbul, Samsun, Eskişehir, İzmir, Tunceli ve Antalya’da sürdürdü. Ve bu site sayesinde belediyelerin toplumsal cinsiyet eşitlik karnelerine erişmek mümkündür. Bu sayede belediyelerin yerel eşitlik adına gerçekleştirdiği ve gerçekleştiremediği tüm alt faaliyetler görülebiliyor. Dahası önümüzdeki sene kentte kadınlar, engelliler ve yaşlılar için ne gibi çalışmalar yapılacağından önceden haberdar olabiliyoruz.

İzleme.Org’un amacı, Türkiye’de belediyeler tarafından hazırlanan ve uygulanan Yerel Eşitlik Eylem Planlarının, sivil toplum kuruluşları aracılığıyla Toplumsal Cinsiyet Eşitliği ve Hak Temelli İzleme ve Değerlendirme perspektifinden uygulanmasına katkı sağlamak olarak kurgulanmıştır. Proje kapsamında açılan web sitesinde 10 farklı belediye eylem planlarını karşımıza çıkarıyor ve bizler şehrimizde cinsiyet odaklı hedeflere ne kadar ulaşıldığını istatistliklerle görebiliyoruz. Üniversiteler, bağımsız kuruluşlar, hak temelli çalışan STK’lar belediyelerin faaliyetlerini cinsiyet odağında raporlaştırabiliyor, araştırma metinleri oluşturabiliyor ve yeni iş birliklerine başvurabiliyor.

Proje kapsamında toplumsal cinsiyet eşitliği ve hak temelli yaklaşım konusunda farklı uzmanlık alanında çalışan STK’ların işbirliği ile Ankara Büyükşehir, Ankara Yenimahalle, Ankara Çankaya, Samsun Atakum, Eskişehir Büyükşehir, Bursa Nilüfer, İstanbul Kadıköy, İzmir Büyükşehir, Antalya Muratpaşa ve Tunceli Belediyelerine ait Yerel Eşitlik Eylem Planlarının hak temelli göstergeye dayalı, sürdürülebilir, açık kaynaklı, erişilebilir bir şekilde izlenmesi sağlanmış ki bu da Belediyeler ile STK’lar arasında dayanışma kültürünün oluşturulmasına zemin oluşturmuştur.

Bu zeminin dayanağı olan İzleme.Org, yerel yönetimler tarafından yürürlüğe konulan yerel eşitlik eylem planlarının dijital ortamda grafik ve istatistikler ile sivil toplum örgütleri, kamu kurum, kuruluşları ve vatandaşlar tarafından kolaylıkla izlenebilmesi için geliştirilmiş bir yazılım ve herkesin katılımına açık bir sayfa olarak devam ediyor.

Bu proje kapsamında sadece izleme.org kurulmamış aynı zamanda belediyelerde yerlel eşitlik eylem planlarını hazırlayan personeller için de eğitimler düzenlenmiştir. Eğitimlere kısaca göz attığımızda, “ Toplumsal Cinsiyet Eşitliğini İzlemek İçin Gösterge Temelli İzleme, Toplumsal Cinsiyet Eşitliği, Yerel Eşitlik Eylem Planı Hazırlama Eğitimi, Hak Temelli İzleme Eğitimi gibi çok kapsamlı eğitimlerle karşılaşıyoruz. Üstelik proje sonunda izleme.org’un yaygınlaştırılması için Türkiye’deki bütün belediyelerin davet edildiği bir tanıtım ve deneyim paylaşımı çalıştayının da yapıldığını görüyoruz.

Bu izleme projesi sayesinde yerel yönetimlerle STK’lar arasında iş birliklerinin artığını görmek de mümkün. Örneğin, Ankara Büyükşehir Belediyesi bu proje’den ilham alarak “Kadın Güçlenme Merkezi” kurmuştur ki bu merkez 5 üniversite, 11 kadın derneği ve 22 kadın kooperatifinin aynı anda kadınlar ve eşitlik için hizmet ürettiği bir ortak merkezi hayata geçmiştir. https://www.ankara.bel.tr/kadin-calismalari

Yine diğer belediyelerin de izleme.org’dan sonra benzer iş birliklerine girdiğini görmek mümkün; projenin, toplumsal cinsiyet eşitliğin sağlanması için başta proje illeri olmak üzere diğer belediyelerde de pek çok ortaklığın gelişmesine katkı sağladığı görülebilir.

Yine proje kapsamında “Dijital İzleme Platformu” ve Toplumsal Cinsiyet Eşitliği ve İzleme konusunda deneyimi olan bağımsız STK’ların temsilcilerinden bir İzleme Heyeti oluşturulmuştur.

Bu projenin; belediyelerde platform kullanma becerisinin geliştirildiği, toplumsal cinsiyet eşitliği alanında çalışan personelin kapasitesinin arttırıldığı, iyi bir uygulama örneği oluşturduğunu görüyoruz.

Sonuç olarak “izleme” kelimesinin artık belediyelerde böyle kurumsal karşılıkları olduğunu biliyoruz.

Yerel yönetimlerin; toplumsal cinsiyet eşitliği için kentte yaşayan tüm kadınların taleplerini duyması, planlarını doğrudan ve beklentileri ölçerek hazırlaması, eylem planlarında katılımcı bir yöntem izlemesi ve hayata geçirdiği tüm planlarını izlenebilir kılması halinde “şeffaflık” tam anlamıyla sağlanacaktır.

Sonuç

Günümüz Dünyasında kamu yönetimi anlayışında, merkezi ve yerel yönetim faaliyetlerinde hesap verebilirlik ve şeffaflık kavramlarının vazgeçilmez vasıflar olduğunun bir kez daha altını çizmeliyiz. Bu anlamda bu kavramların sadece kanunda veya yapılan araştırmalarda kalmasının ötesine geçilip bu değerleri yapılacak her işte, yatırımda, politikada ilk olarak düşünülmesini sağlamak hepimizin hedefi olmalıdır.

Ben de bu yazımızda sizlere bir web sitesi üzerinden “izleme” nin hayatımıza kattığı değeri sunmak istedim. Kentlerin yaşayanları olarak bizlere sunulan hizmetleri görünür kılan izleme’nin artık tüm alanlarda görünür kılındığı bir yerel yönetim anlayışına geçmemiz gerektiğini de vurgulamalıyım. Bu sayede, belediyelerin bizler için kullandığı kamu kaynaklarının etkinliğini artıracağımızdan emin olabiliriz. Bizler için daha planlarken dahil olduğumuz her eylem daha eşit kentlerin oluşmasına olanak sağlayacaktır. İzlenen her eylem planı ile yerel yönetimlerin hizmet kapasiteleri artacak, o kentte yaşayan özel ihtiyaç sahibi vatandaşlar için pek çok iş birliği hayata geçebilecektir.

Yerel yönetimlerin sunulan yerel hizmetler ve yapmış olduğu faaliyetler konusunda vatandaşlara bilgi vermesi, onların bilgi ve belgelere erişimlerinin sağlanması, aynı şekilde sunulacak hizmetlerde de vatandaşa danışılması şeffaflığın temel unsurlarını oluşturmaktadır.

Demokratik, katılımcı ve hesap verilebilir bir belediyeden bahsedebilmek için şeffaflık olgusunun tam anlamıyla uygulanması için daha çok izleme yapısına ulaşmak umudundayız, özellikle belediyelerin eşitlik karnelerini izleyerek oluşturmak bizi eşitsizliklerin azaltılmasına ve kentlerin daha eşit olmasına götürecektir. Hepimiz eşit ve adil kentler için izlenebilen belediyelerin sayısının Cumhuriyetimizin 100. Yılında daha da artacağını umut ediyoruz. Eşitlik için belediyelerin sivil toplumla el ele izlenebilen şeffaf planlarını, eşitlik dostu kentlerini göreceğimiz bir yirmi ikinci yüzyıl hayalindeyiz.

Sevgiyle.

Yazarın Özgeçmişi

Şenay Yılmaz, 1982 doğumlu, lisans eğitimini sosyoloji de tamamlayan Yılmaz, yüksek lisansını Ankara Üniversitesi Kadın Çalışmaları Ana Bilim Dalında yapmıştır. 2008 yılları arasında Ankara Büyükşehir Belediyesinde Kadın ve Eşitlik Çalışmalarını yürütmüştür. Kadın çalışmalarında ulusal ve uluslararası pek çok makalesi yayınlanan Yılmaz’ın kitap bölümleri de bulunmaktadır. Meslek hayatına kadın sığınma evinde başlayan Yılmaz ABB de ilk kadın Danışma merkezini 2015 yılında kurmuş kent genelinde pek çok birim açmıştır. Bugüne kadar kadınlar ve kız çocukları için 7 uluslararası proje yürüyen Yılmaz mor haritam ve kadın güçlenme merkezi projeleri ile en iyi kamu yönetimi ödüllerini almıştır.